Błażej Włodarz, (ur. 25 stycznia 1896 r. w Warszawie, zmarł 22 stycznia 1979 r.), polski ezoteryk, filozof, tłumacz literatury okultystycznej, astrolog, herborysta, propagator wegetarianizmu i medycyny naturalnej, badacz wiedzy duchowej.

Biografia. O życiu Błażeja Włodarza przed II wojną światową wiadomo niewiele. Urodził się w 25 stycznia 1896 r. W międzywojennej Polsce uzyskał wykształcenie ekonomiczne, być może również przyrodnicze. Pracował jako księgowy na stanowiskach średniego szczebla, między innymi jako buchalter w fabryce gilz papierosowych i likwidator banku i spółdzielni.

Przed wojną wraz z rodziną mieszkał w Warszawie, a od 1936 r. – w Złotokłosie, w powiecie grójeckim. II wojnę światową, przynajmniej częściowo, spędził w Warszawie. Uczestniczył w walkach podczas powstania warszawskiego (prowadził wraz z rodziną letnisko). Po zakończeniu wojny prawdopodobnie mieszkał i pracował w Łodzi, skąd wysyłał swoje pierwsze powojenne listy i karty pocztowe. W 1948 r. powrócił do Warszawy, a następnie, między 1950 i 1956 r., ponownie osiadł w Złotokłosie, gdzie mieszkał do końca życia. Zmarł w wieku 83 lat w 1979 r. Wiele wskazuje na to, że jego życie skrócił nieszczęśliwy wypadek w 1965 r., gdy podczas prac ogrodowych spadł z jabłoni. Doznał wówczas wstrząsu mózgu oraz poważnego uszkodzenia kręgosłupa i żeber (pisał o tym doświadczeniu „wróciłem prawie z astralu”, co może sugerować doświadczenie śmierci klinicznej).

Światopogląd i inspiracje. Błażej Włodarz był wszechstronnym myślicielem ezoterycznym. Jego światopogląd miał charakter synkretyczny, inspirowany przede wszystkim Agni Jogą małżeństwa Roerichów, twórczością Wiery Kryżanowskiej-Rochester, martynizmem, teozofią i jogą. Ponadto, był gorącym zwolennikiem wyzwolenia ludów Azji i Afryki z kolonialnej niewoli, praw zwierząt, wegetarianizmu i medycyny naturalnej.

Pierwszym nauczycielem Włodarza był Czesław Czyński, okultysta i hipnotyzer, wieloletni Suwerenny Generalny Delegat Zakonu Martynistów na Rosję i Polskę. Ponad wszelką wątpliwość można stwierdzić, że przed wojną Włodarz utrzymywał także bliską współpracę z jednym z najwybitniejszych ezoteryków polskich pierwszej połowy XX w., Włodzimierzem Tarło-Mazińskim, chociaż w jednym z listów twierdził, że nie był formalnym członkiem żadnej z organizacji inicjacyjnych, stworzonych przez Tarłę-Mazińskiego. Z jego korespondencji wynika także, że utrzymywał bliskie kontakty z Wandą Dynowską i Janem Hadyną. W listach powoływał się zarówno na dzieła wschodnich mistrzów takich, jak: Ramakrishna, Vivekananda i Yogananda, jak również na ezoteryków Zachodu, wśród których wymienić można twórców takich, jak: Helena Bławatska, Rudolf Steiner czy Eduard Schuré, ale także Alice Bailey, Annie Besant, czy Paul Sedir. 

Do fundamentalnych wartości wyznawanych przez Błażeja Włodarza należały: humanizm, pacyfizm, tolerancja i szacunek dla wszystkich kultur. Za swoisty manifest światopoglądowy ezoteryka uznać można jego hymn Niech cały świat będzie szczęśliwy! wyrażający pragnienie, by na świecie zapanowały miłość, pokój i dobro. Jako adept Agni Jogi, Błażej Włodarz opowiadał się za dialogiem i syntezą różnych tradycji kulturowych, świadomie czerpiąc z dorobku różnych systemów filozoficznych Wschodu i Zachodu.

Do istotnych elementów światopoglądu Błażeja Włodarza zaliczyć należy koncepcje wywodzące się z indyjskich religii dharmicznych – wiarę w prawo karmana (nazywane zgodnie z polską tradycją prawem karmy) – kosmiczną zasadę przyczyny i skutku, oraz reinkarnację – wędrówkę dusz. Warto dodać, że koncepcję karmy interpretował fatalistycznie – żywił przekonanie, że właśnie od niej, a nie od czyichkolwiek działań czy woli, zależy wszystko, co dzieje się na Ziemi. Jak wielu ezoteryków, uważał, że każdy człowiek jest przede wszystkim istotą duchową, której istnienie nie kończy się wraz ze śmiercią ciała fizycznego. Gdy pisał o fizycznej śmierci, używał typowych dla środowiska metafor, takich jak „wykroczył poza materialną kotarę”, czy „zajęty jest teraz wrastaniem w nowe, duchowe środowisko”.

Postacią szczególnie ważną dla formowania się dojrzałego światopoglądu Włodarza był Wincenty Lutosławski – filozof i znawca ezoteryki, badacz myśli platońskiej, pionier badań nad indyjską jogą w Polsce.

Prawdopodobnie w 1935 r. Włodarz po raz pierwszy zetknął się z naukami Agni Jogi. W jego ręce trafiły księgi wykładające tę synkretyczną doktrynę duchową, przelaną na papier przez Rosjankę Jelenę Roerich. Uniwersalny, koncyliacyjny (przynajmniej na poziomie deklaratywnym) charakter Agni Jogi, wyrastającej z doktryny Bławatskiej, ale znacznie rozwijającej jej koncepcje kosmologiczne, antropologiczne i etyczne oraz przedstawiającej oryginalną wizję człowieka i kultury w perspektywie ewolucji Wszechświata, okazał się wyjątkową inspiracją. Włodarz, podobnie jak kilku innych ezoteryków polskich (Tarło-Maziński, Jerzy Znamierowski, Wacław Liwski, Antoni Januszkiewicz) podjął zakończoną fiaskiem próbę zainteresowania doktryną szerszego kręgu czytelników.

Od momentu przeczytania dzieł Roerichów Włodarz stał się adeptem, propagatorem i znawcą Agni Jogi oraz jednym z pionierów tego ezoterycznego nurtu w Polsce. Z późniejszej, powojennej już korespondencji wynika, że jeszcze przed wojną utrzymywał on kontakt ze środowiskiem ezoterycznego czasopisma „Feniks”. Znał dobrze zarówno Jerzego Znamierowskiego, redaktora naczelnego tego efemerycznego pisma poświęconego duchowości słowiańskiej i twórczości małżeństwa Roerichów, jak i Wacława Liwskiego, pierwszego tłumacza niektórych ksiąg Agni Jogi. Włodarz przełożył na język polski znaczną część ogromnego dorobku Roerichów. Tłumaczenia te nigdy nie ukazały się w oficjalnym obiegu wydawniczym, wiele jednak wskazuje na to, że powielane własnym sumptem, krążyły wśród miłośników ezoteryki.

Wydawnicza działalność Włodarza wiązała się przede wszystkim z jego pracą tłumaczeniową. Oprócz wspomnianych ksiąg Agni Jogi ezoteryk przełożył Serce Azji Nikołąja Roericha, wykłady Mistrza Hilariona, Kriya Jogę i Laya Jogę Ramayandy, a także wybrane teksty Alice Bailey i Aleksandra Klizowskiego.

Co najmniej od 1933 r. Błażej Włodarz był wiernym czytelnikiem i tłumaczem prozy rosyjskiej pisarki Wiery Kryżanowskiej (Rochester). Jak podkreślał w jednym listów, to właśnie tej twórczyni, a konkretnie jej powieści Eliksir życia (ros. Эликсир жизни), stanowiącej pierwszą część tzw. pięcioksięgu wtajemniczenia O Bractwie Graala, zawdzięczał swoje duchowe przebudzenie.

Zachowana korespondencja Włodarza z Aleksandrem Asiejewem, rosyjskim lekarzem i ezoterykiem z Asuncion w Paragwaju, adeptem Agni Jogi, wieloletnim uczniem oraz przyjacielem Roerichów, datuje się na lata 1960–1963. Ich listy dotyczą przede wszystkim zagadnień metafizycznych i antropologicznych, ewolucji Wszechświata, rzeczywistości nadzmysłowych, filozofii i kosmologii Agni Jogi, twórczości Kryżanowskiej oraz zagadnień medycyny naturalnej.

Stałym korespondentem i dobrym znajomym Włodarza pozostawał od czasów przedwojennych inny wybitny ezoteryk, polski antropozof i astrolog Robert Walter. Do ich głównych tematów należała przede wszystkim astrologia oraz medycyna naturalna, niekiedy również refleksje na temat kosmologii i epistemologii światów nadzmysłowych.

Po wojnie Błażej Włodarz stał się jednym z największych w Polsce znawców astrologii. Należy jednak zaznaczyć, że zajmował się wyłącznie przygotowywaniem kosmogramów (co w czasach, gdy nie istniały komputery osobiste, było czynnością nadzwyczaj trudną, wymagającą precyzji oraz szerokiej wiedzy astronomicznej i matematycznej), interpretację pozostawiając innym. Opracowywanie kosmogramów wymagało corocznego zdobywania tak zwanych efemeryd – złożonych danych tabelarycznych poświęconych ruchom pozornym ciał niebieskich po ekliptyce. W Polsce ludowej wiązało się ze znacznymi trudnościami. Włodarz zazwyczaj prosił o ich o zakup znajomych mieszkających na Zachodzie oraz swego syna (niezainteresowanego ezoteryką), który wyjeżdżał do krajów Europy w służbowe delegacje.

Działalność na rzecz współpracy okultystów poliskich. Błażej Włodarz znaczną część swojej aktywności twórczej, zarówno w okresie dwudziestolecia międzywojennego, jak i w Polsce ludowej, poświęcił działalności na rzecz porozumienia, pojednania i integracji zarówno polskich środowisk okultystycznych, jak też i jednostek pozostających poza ugrupowaniami i samodzielnie zgłębiających wiedzę tajemną. Nie mógł zrozumieć, dlaczego osoby uważające się za inicjowanych adeptów tak dużą część swojego czasu i talentu poświęcają zwalczaniu i oczernianiu swoich ideowych sojuszników. Właśnie dlatego już w bardzo młodym wieku Włodarz zaczął podejmować inicjatywy, mające na celu stworzenie platformy wymiany myśli i współpracy badaczy ezoteryki.

Błażej Włodarz aktywnie aktywnie promował ideę współpracy między ezoterykami już od początku lat trzydziestych XX w., gdy powołał do życia Towarzystwo Wiedzy Ezoterycznej oraz afiliowane przy nim wydawnictwo. To właśnie nakładem tej oficyny w 1933 r. ukazała się 34-stronnicowa broszura pod tytułem Przestańcie tworzyć sekty! opatrzona podtytułem prośba o duchowe pojednanie, przedstawiająca panoramę międzywojennej polskiej sceny ezoterycznej, rozdzieranej animozjami i dogmatycznymi sporami.

Wegetarianizm i medycyna naturalna. Włodarz należał także do największych polskich autorytetów w dziedzinie medycyny naturalnej. Jednym z działów jego księgozbioru były wielojęzyczne publikacje poświęcone zdrowemu trybowi życia, ziołolecznictwu, ćwiczeniom fizycznym i dietetyce, gromadzone od czasów przedwojennych. Wiedza Włodarza na temat roślin leczniczych była imponująca – w listach wymieniał dziesiątki gatunków rozmaitych ziół, sprowadzał też z zagranicy specjalistyczne kompendia, by móc korzystać z obcojęzycznej literatury poświęconej terapiom naturalnym. Pozostawał przy tym nieprzejednanym krytykiem medycyny konwencjonalnej i instytucjonalnej służby zdrowia.

Bardzo ważnym aspektem aktywności intelektualnej Włodarza było propagowanie wegetarianizmu, we wcześniejszych jego tekstach i listach określanego jako „jarstwo”. Wegetarianizm Włodarza, podobnie jak jego stosunek do medycyny był uwarunkowany światopoglądem ezoterycznym. W jednym z listów podkreślał, że „od dziesiątków lat stosuje reguły filozofii ezoterycznej”, co oznaczało również żywieniową dyscyplinę. W ramach krzewienia tych idei Włodarz napisał i opublikował Kuchnię jarską, jedną z pierwszych polskich prac poświęconych wegetarianizmowi. Książka ukazała się dopiero po wojnie, w 1951 roku i była swoistym manifestem wegetarianizmu, chociaż nie znalazło się w niej ani jedno zdanie mogące zdradzać ezoteryczne poglądy autora. Liczne odwołania do zbawiennego wpływu wegetarianizmu na zdrowie można odnaleźć w jego korespondencji.

Przemysław Sieradzan

Literatura: materiały z Archiwum Błażeja Włodarza (Ramana Dom); Sieradzki M., 1993, Życie bez chorób, Poznań; Włodarz B., 1933, Przestańcie tworzyć sekty!, Warszawa; Znamierowski J., 1957, Wić głębinowa, Toruń; „Оккультизм и Йога” 1961–1964, № 25, 26, 27, 28, 29 i 31.

Słowa kluczowe: Wiera Kryżanowska-Rochester, Agni Joga, Nikołaj Roerich, Jelena Roerich, astrologia, wegetarianizm, ziołolecznictwo, martynizm, joga, sekty, współpraca, ezoteryka, okultyzm, Robert Walter, Wincenty Lutosławski, Wanda Dynowska, Czesław Czyński, Ramakrishna, Vivekananda