„Wyzwolenie. Miesięcznik poświęcony badaniu tajemnych dziedzin duszy, reformie życia i pielęgnowaniu wyższej kultury duchowej”. Pismo ukazywało się w latach 1919–1920. Jego numeracja była ciągła – numer pierwszy ukazał się w czerwcu 1919 r., w roku 1919 ukazały się numery 1–7, a w roku 1920 numery 8–11/12. Jego redaktorem był Andrzej Podżorski, a wydawcą – Polskie Towarzystwo Teozoficzne (PTT) na Śląsku Cieszyńskim z siedzibą w Nydku (powiat cieszyński). Miesięcznik drukowano w Cieszynie w Drukarni Kutzer i spółka. Objętość numeru: 20 stron (dotyczy pojedynczych numerów) lub 32 strony (numery podwójne). Częstotliwość ukazywania się: miesięcznik (numery 1–8 ukazały się w odstępach miesięcznych, numery 9/10 i 11/12 były podwójne).

„Wyzwolenie” było pismem publikującym teksty z zakresu mediumizmu, hipnotyzmu i pokrewnych dziedzin wiedzy okultystycznej. Redakcja kierowała je do osób, które dużą wagę przywiązywały do oświaty i rozwoju ludzkości, a więc podstawowych idei Towarzystwa Teozoficznego. Świadczy o tym deklaracja zawarta w pierwszym numerze miesięcznika: „Zwracamy się przede wszystkim do tych, którym oświata i rozwój ludzkości na podłożu etycznym leży na sercu” („Wyzwolenie” 1919, nr 1, s. 1).

W „Wyzwoleniu” publikowano zarówno teksty autorów zagranicznych, przede wszystkim liderów Towarzystwa Teozoficznego i myślicieli uważanych za prekursorów nowoczesnej teozofii, jak i polskich, najczęściej związanych ze środowiskiem skupionym wokół tego czasopisma. Wśród autorów tekstów opublikowanych w miesięczniku znaleźli się m. in. (w porządku alfabetycznym): Helena Bławatska, Jakob Böhme, Józef Chobot, Franz Hartmann, Józef Jankowski, Andrzej Kajfosz, Zygmunt Krasiński, Charles Webster Leadbeater, Julian Ochorowicz, Agnieszka Pilchowa (publikowała pod pseudonimem A. P.), Andrzej Podżorski, Jan Scheffler (publikował pod pseudonimem Anioł Ślązak), Alfred Percy Sinnett, Jan Skórzak, Roelf Takens (publikacje pod pseudonimem C. Aq. Libra), Ksawery Watraszewski (publikacje pod pseudonimem F. Habdank), Helena Witkowska.

Duża część tekstów została opublikowana bez wskazania autora, co nie było niczym zaskakującym. W czasopismach ezoterycznych wydawanych przed 1939 r. była to praktyka powszechnie stosowana.

„Wyzwolenie” było miesięcznikiem umożliwiającym propagowanie wiedzy o działalności Polskiego Towarzystwa Teozoficznego na Śląsku Cieszyńskim. Opublikowano w nim np. Statut Polskiego Towarzystwa Teozoficznego na Śląsku Cieszyńskim („Wyzwolenie” 1919, nr 5, okładka) czy też tekst o celach Towarzystwa Teozoficznego i powinnościach jego członków pt. Czym jest ogniwo teozoficzne („Wyzwolenie” 1919, nr 7, s. 8–10, „Wyzwolenie” 1920, nr 8, s. 8–11).

Pismo było wydawane ze środków pochodzących z opłat prenumeratorów oraz funduszu prasowego, na który dobrowolne środki przekazywali czytelnicy (nazwiska darczyńców były publikowane na ostatniej stronie pisma).

„Wyzwolenie” udostępniano w prenumeracie. Można je było również nabyć np. w księgarni STELLA w Cieszynie, Księgarni Akademickiej we Lwowie i księgarni Nowaka w Orłowej.

Numery „Wyzwolenia” znajdują się w zasobach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/88617#description (dostęp: 26.03.2019).

Urszula Patocka-Sigłowy

Literatura: „Wyzwolenie”, 1919–1920.

Słowa kluczowe: PTT, mediumizm, teozofia, okultyzm, hipnotyzm, prasa