Nicolas Deschamps, (1797–1872), francuski nauczyciel i publicysta. W 1826 r. wstąpił do Towarzystwa Jezusowego. Nauczał filozofii i retoryki; był autorem tekstów dydaktycznych (Cours élémentaire de littérature, 1860) oraz religijnych (Les fleurs de Marie, 1863), jednak największą sławę zdobył jako autor antymasońskiej publikacji Les societés secretes et la société ou philosophie de l'histoire contemporaine (Tajne stowarzyszenia i społeczeństwo lub filozofia historii współczesnej – tłum. tytułu K. R). Les societés secretes zostały wydane w trzech tomach opublikowanych w latach 1874–1876 (a więc już po śmierci Deschampsa) przez znanego z nieprzyjaznych masonerii poglądów francuskiego prawnika Claudio Janneta (właśc. Claude Marie Jacques Jannet, 1844–1894), autora takich prac, jak: La Franc-maçonnerie et la Révolution (1884, Masoneria i rewolucja – tłum. tytułu K. R.) czy też La Franc-maçonnerie au xixe siècle (1882, Masoneria w XIX wieku – tłum. tytułu K. R.). Jannet dokonał w tekście Deschampsa szeregu zmian, motywując je koniecznością aktualizacji treści. W rezultacie książka prezentuje masonerię jako złowrogą siłę, która pod przykrywką filantropii działa przeciwko chrześcijaństwu, porządkowi społecznemu oraz moralności. Ma być ona także odpowiedzialna za wybuch rewolucji lipcowej z 1830 r. oraz rewolucji lutowej z 1848 r., za zjednoczenie Włoch i Niemiec, a także za powstanie Trzeciej Republiki Francuskiej. Wolnomularze mieli także kierować działaniami Komuny Paryskiej. Tezy zaprezentowane w tekście Deschampsa, właściwe dla spiskowej teorii dziejów, zostały później wykorzystane przez Feliksę Eger w pracy Historia towarzystw tajnych. Dzieje wolnomularstwa (masonii). To w efekcie doprowadziło do błędnego przypisywania autorstwa Historii Towarzystw Tajnych Deschampsowi, którą niekiedy mylnie uznawano za tłumaczenie publikacji Deschampsa na język polski.

Katarzyna Rosiak

Literatura: Deschamps N., 1881–1883, Les sociétés secrètes et la société, ou Philosophie de l'histoire contemporaine / par N. Deschamps avec une introduction sur l'action des sociétés secretès aux 19. siècle par M. Claudio Jannet. T. 1-3., Avignon, Paris; Sollier J., 1908, Nicolas Deschamps. In The Catholic Encyclopedia, New York, http://www.newadvent.org/cathen/04748b.htm (dostęp: 10.05.2019).

Słowa kluczowe: antymasonizm, wolnomularstwo, Feliksa Eger