Gwiazda Lucifera, ezoteryczna i inicjacyjna powieść Marii Horskiej-Szpyrkówny wydana w 1926 r. nakładem Towarzystwa  Wydawniczego „Rój”, 272 ss. Utwór ten w odcinkach pod innym tytułem Prorok z puszczy. Z filmopisu człowieka nieznanego pojawiał się w 1925 r. w miesięczniku „Ameryka-Polska” (nr 2–7). Według relacji autorki powieść ta powstała podczas jej pobytu nad jeziorem Wigry w Puszczy Augustowskiej.

Oto słowa Szpyrkówny na temat przyczyn powstania tej powieści: 

Gwiazda Lucifera obejmowała dzieje szukania człowieka współczesnego, który chce wiedzieć i wierzyć, a nie może poprzestać na jednem z tych uwarunkowań. Dzieje znane każdemu, kto w pewnej chwili rozwoju zaczyna po kolei przymierzać do siebie wszystkie istniejące nauki, teorie i praktyki. I przekonywa się, że żadna nie jest dla niego: jedne go przerastają, w innych sam się nie mieści. Więc szuka. Szuka poprzez miasto i wieś, poprzez miłość i nienawiść, poprzez sceptycyzm i poprzez wiarę: szuka aż padnie w tym poszukiwaniu, albo znajdzie. A wtedy, jak biblijny Jakób, na miejscu, gdzie mu się ukazał Pan – bo i czymże jest znalezienie prawdy, jak nie spotkaniem na swojej drodze Boga?.. – kładzie kamień węgielny ołtarza, na którym odtąd będzie składał swoją ofiarę. Ofiara ta wymaga po pierwsze, życia w myśl zdobytych praw[d], a po drugie – otwarcia ducha na światło, jakim jest wspomagane każde podjęte w imię dobra dzieło, byle w drodze swemu rozwojowi właściwej. Może to być intuicja, rozum czy serce, a więc: natchnienie, wiedza czy służba czynna bliźniemu. Poprzez każdą z tych dróg zarówno można być zasilonym, a nawet – nie można korzystać, bez wypaczenia z dróg i sposobów sobie niewłaściwych i nie idących z przekonania.

Opracowując dzieje współczesnego poszukiwacza, zarówno w jego załamaniach, wywołanych sztucznym życie miasta, jak i jego odrodzeniu: poruszyłam w Gwieździe Lucifera ideę podwójną: uzdrowienie człowieka – a więc i ludzkości – przez nawrót do ducha, zgnębionego pozytywizmem, i w szczególności – nawrót do źródeł polskiego wtajemniczenia, założonego w pracach i duchu naszych wielkich wieszczów i myślicieli, jako przeciwwaga obcemu dla nas hinduizmowi. Cieszkowski i Trentowski, Towiański i Słowacki, Mickiewicz i Wroński – leżą, pod względem ich transcendentnego testamentu, zupełnie odłogiem: odkrycie ich dla narodu jest jeszcze przed nami, zarówno jak stworzenie z nich jednolitej, współcześnie podanej myśli transcendentnej polskiej. Przeszłam osobiście przez wszystkie ważniejsze odłamy i nawiasy szukania ducha: okultyzm, spirytyzm, hinduizm i wiele różnych „zofij” od filozofii do teozofii – a doszłam do chrystianizmu i polonizmu. Te dwa postulaty wydawały mi się wskaźnikami mojej osobistej pracy na przyszłość i w Gwieździe Lucifera dałam temu wyraz. Żadnej też z moich książek nie poświęciłam tyle pracy i myśli, co właśnie tej, w uznaniu, że przestaje być tylko beletrystyką, a zaczyna być wyznaniem wiary.

Dzieje Gwiazdy Lucifera dowiodły, że istotnie stanowiła pewien etap zwrotny. Były odmienne od wszystkich poprzednich; zaczęły się od niepowodzeń. Krytyka ją przyjęła milczeniem lub pogardliwym wzruszeniem ramion: jedną zwłaszcza z recenzji przechowuję, jako wręcz rozrzewniający dokument głupoty takiego koryfeusza literackiego o czteroklasowej erudycji. Publiczność skutkiem tego przemilczenia, przeważnie o książce nie wiedziała i w ten sposób dawne rzesze czytelników ją ominęły. Zgromadziła ona natomiast powoli pewien zespół dużo szczuplejszy liczebnie, ale za to związany mocniejszymi i bardziej jednolitymi tęsknotami. Jedni mianowicie dopytywali czy „Gmina Słoneczników”, podana w książce, rzeczywiście istnieje, bo chcieliby się do niej przyłączyć, drudzy prosili o stworzenie polskiej myśli transcendentnej w wykładach czy książkach, wszyscy zaś chcieli porozumienia wzajemnego. I to był właśnie moralny zaczątek Słoneczników” (Szpyrkówna1932: 45).

Monika Rzeczycka

Literatura: Szpyrkówna H. M., 1926, Gwiazda Lucifera, Warszawa; Szpyrkówna M. H., 1932, O słonecznikach słów kilka, „Słoneczniki. Przegląd wiedzy pomijanej”, listopad, numer okazowy.

Słowa kluczowe: polska popularna proza ezoteryczna, powieść ezoteryczna, powieść inicjacyjna, proza ezoteryczna pisana przez kobiety