Ramana Maharshi
źródło: J. Herbert, Wielcy myśliciele
Indyj współczesnych,
przeł. H. Witkowska, Wisła 1938
Ramana Maharshi (Sri Ramana Maharshi, Bhagavan Sri Ramana Maharshi), właśc. Venkataraman Iyer, (1879–1950), indyjski święty, mędrzec, nauczyciel duchowy, uznawany za dźiwanmuktę (jīvanmukta) – wyzwolonego za życia, duchowego spadkobiercę filozofa adwaita wedanty (advaitavedānta) Śankary (IX w.) czy wcielenie Dakszinamurti (Śiwy jako nauczyciela i guru). Dzieciństwo i lata młodzieńcze Ramany Maharshiego choć dość dobrze znane, stały się przedmiotem narracji wyraźnie hagiograficznej typowej dla indyjskich świętych – młody Ramana nie przejawiał zainteresowania ani sprawami codziennymi, ani nauką, fascynowała go zaś sztuka religijna, miał też spontanicznie wpadać w stany głębokiej medytacji, transowe czy wręcz kataleptyczne. Wszystko to miało być zgodne z krążącą w rodzinie od wielu lat przepowiednią, że w każdym pokoleniu jeden mężczyzna podejmie życie ascetyczne. W 1896 r. udziałem Ramany staje się głębokie doświadczenie mistyczne, które później sam nazwał akrama mukti (akramamukti) [nagłe wyzwolenie]. Przyniosło mu ono, jak twierdził, stan umysłu iśwary (īśvara) [boga] lub dźnianina (jñānin) [wiedzącego, tego, który posiadł wiedzę ostateczną] oraz świadomość tożsamości własnej jaźni z absolutem. Doświadczenie to zapoczątkowało długotrwały proces przemiany – Ramana opuścił rodzinną miejscowość i już jako sannjasin (samnyāsin), choć bez formalnej inicjacji, przybył do Tiruvannamalai (Tamil Nadu) leżącego u podnóża Arunachali – Góry Świętego Płomienia, miejsca epifanii Śiwy pod postacią słupa ognia. Pierwszy okres – niemal trzy lata – spędził w świątyni Annamalaiyar (inaczej Arunachaleswarar) i jaskiniach znajdujących się u podnóża góry, przez pewien czas przebywał także w świątyni Śiwy w Pavalakkunru (wschodnia strona Arunachali). Jak twierdzą jego biografowie, przez cały ten czas pozostawał pogrążony w stanie niemal permanentnego samadhi (samādhi). W 1899 r. Ramana opuścił podnóże Arunachali i zajął jaskinię usytuowaną w samej górze – najpierw w latach 1899–1916 była to jaskinia Virupaksha, a później w latach 1916–1922 Skandarshan (obie są dziś ważnymi miejscami dewocyjnymi). W 1922 r. Ramana osiadł u stóp Arunachali, gdzie z czasem – wraz z rozprzestrzeniającą się sławą mędrca – stopniowo zaczął powstawać i rozrastać się aśram, w którym święty zamieszkiwał aż do śmierci.
Zachód „odkrył” Ramanę w 1911 r. – jego pierwszym zachodnim uczniem był Frank H. Humphreys (?), żołnierz armii brytyjskiej. W dwa lata później, w „The International Psychic Gazette” ukazał się pierwszy artykuł, w którym Humphreys opisał mistyka i krótko wspomniał o jego nauczaniu. Imię Ramany szeroko zaczęło być znane na Zachodzie wraz z publikacją w 1934 r. książki A Search in Secret India Paula Bruntona (przekład polski: Ścieżkami jogów, 1939), w której autor zrelacjonował swoje spotkanie z Ramaną i jego konsekwencje duchowe. Po 1935 r. aśram Ramany stał się jednym z najważniejszych miejsc na terenie Indii, do którego przybywali mieszkańcy Zachodu zainteresowani poszukiwaniami duchowymi (poza, oczywiście Indusami, uznającymi Ramanę za jednego z największych świętych). Wśród zachodnich uczniów mędrca byli także i Polacy m. in.: Maurycy Frydman (Swami Bharatananda) (1901–1976), w aśramie Ramany w latach 1934–1938; Wanda Dynowska (Umadevi) (1888–1971), w aśramie w latach 1935–1942 (lub 1943); Mieczysław Demetriusz Sudowski (Mouni Sadhu) (1879–1971), w aśramie w 1949 r.
Nauczanie Ramany, trudne do jednoznacznego sklasyfikowania, mieści się w ramach adwaita wedanty, która zakłada istnienie jednej absolutnej rzeczywistości (brahman), a za cel dążeń człowieka uznaje poznanie jaźni (ātman) tożsamej z najwyższą rzeczywistością. Niektórzy uznają mistyka za jednego z najważniejszych przedstawicieli wedanty opartej na doświadczeniu (experiental vedanta) w opozycji do wedanty doktrynalnej (doctrinal advaita). Nauki Ramany, nigdy nie spisane przez mistyka w formie jednolitego wykładu, dobrze oddają: The Collected Works of Ramana Maharshi pod red. A. Osborne'a (publikacja obejmuje prawie całą pisemną spuściznę Ramany – pieśni, poezje, pouczenia a także wiele przekładów dokonanych przez mędrca z sanskrytu na język tamilski, a podane w książce w wersji angielskiej), Words of Grace, The Quintessence of Wisdom oraz Talks with Sri Ramana Maharshi (wszystkie kilkakrotnie wznawiane). Wanda Dynowska przełożyła pierwszy zestaw instrukcji duchowych przekazanych przez Ramanę i wydanych w formie broszury pt. Who am I? jako Nauka Szri Ramana Mahariszi (1957).
Agata Świerzowska
Literatura: Lucas P. Ch., 2011, When a Movement Is Not a Movement. Ramana Maharshi and Neo-Advaita in North America, „Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions”, t. 15, nr 2, s. 93–114; Lucas P. Ch., 2014, Non-Traditional Modern Advaita Gurus in the West and Their Traditional Modern Advaita Critics, „Nova Religio: The Journal of Alternative and Emergent Religions”, t. 17, nr 3, s. 6–37; Tokarski S., 1987, Jogini i wspólnoty. Nowoczesna recepcja hinduizmu, Wrocław-Warszawa-Kraków; Sharma A., 1993, The Experiential Dimension of Advaita Vedanta, Delhi.
Słowa kluczowe: Ramana Maharshi, adwajta wedanta, Arunachala, Dynowska, Frydman