Monika Rzeczycka

Monika Rzeczycka, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, filolożka, historyczka idei, historyczka literatury i kultury rosyjskiej, tłumaczka; prowadzi badania i publikuje prace poświęcone dziejom literatury i kultury przełomu XIX i XX wieku, a zwłaszcza wpływom zachodniej tradycji ezoterycznej na postawy rosyjskich twórców i koncepcje ich dzieł. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajduje się nie tylko historia stowarzyszeń inicjacyjnych w przed- i porewolucyjnej Rosji, ale także ezoteryzm na ziemiach polskich i w innych krajach europejskich. Kierowniczka i współzałożycielka Laboratorium Niedogmatycznej Duchowości – międzynarodowej pracowni badawczej działającej przy Uniwersytecie Gdańskim, wydającej od 2001 roku serię monografii naukowych pt. Światło i ciemność, poświęconych obecności ezoteryki w kulturze. Członek Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Badań nad Zachodnim Ezoteryzmem. Od 2013 roku ekspert w projekcie Oddziału Rękopisów Instytutu Literatury Światowej Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie (ОР ИМЛИ РАН), związanym z antropozoficznym archiwum Ludwiga A. Nowikowa. Od kwietnia 2016 do kwietnia 2019 roku kierowniczka projektu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki pt. Kultura polska wobec zachodniej filozofii ezoterycznej w latach 1890-1939. Od maja 2021 roku kieruje zespołowym projektem Biodynamika w Polsce 1924-2024. Zachodnia filozofia ezoteryczna jako impuls nowoczesności. Transdyscyplinarne badania historii idei, kontynującym badania nad ezoteryzmem w Polsce i Europie Środkowowschodniej, zwłaszcza nad wybranymi zjawiskami i praktykami społecznymi inspirowanymi zachodnim ezoteryzmem. Od stycznia 2022 roku członkini zespołu badawczego w projekcie Programy alternatywnej duchowości na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX w. do lat 70. XX wieku kierowanym przez dr hab. Izabelę Trzcińską, profesor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.      

Najważniejsze publikacje:

Monografie:

Fenomen Sofii Wiecznej Kobiecości w prozie powieściowej rosyjskich symbolistów: Andrieja Biełego, Fiodora Sołoguba i Walerija Briusowa, ISBN 83-7326-097-8, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, ss. 190.

Wtajemniczenie. Ezoteryczna proza rosyjska końca XIX – początku XX wieku, ISBN 978-83-7326-769-5, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010, ss. 506.

 

Artykuły i rozdziały w monografiach:

Mit solarny w „Srebrnym gołębiu” Andrieja Biełego, [w:] Światło i ciemność. Motywy ezoteryczne w rosyjskiej literaturze przełomu XIX i XX wieku, pod red. E. Biernat, ISBN 83-88816-01-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, s. 55-78.

Sofiologia Władimira Sołowjowa i jej dziedzictwo, [w:]  Światło i ciemność. Motywy ezoteryczne w rosyjskiej literaturze przełomu XIX i XX wieku, pod red. E. Biernat, ISBN 83-88816-01-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, s. 17-54.

Alchemia „Tworzonej Legendy” Fiodora Sołoguba (wspólnie z K. Arciszewską), [w:] Światło i ciemność. Motywy ezoteryczne w rosyjskiej literaturze przełomu XIX i XX wieku, pod red. E. Biernat, ISBN 83-88816-01-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2001, s. 111-123.

 „Потомки солнца” Andrieja Płatonowa i tradycja symbolistyczna, [w:] W kręgu literatury rosyjskiej III, pod red. E. Biernat, ISBN 83-7326-113-3, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003, s. 156-170.

Dwie wizje sekciarskiej Rosji: „Серебряный голубь” Andrieja Biełego i „Пламень” Pimiena Karpowa, [w:] Literatura rosyjska przełomu XIX i XX wieku, pod red. Janiny Sałajczykowej i Liliany Kality, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005, ISBN 83-7326-326-8, s. 163-174.

Sofiologia i rosyjska tradycja literacka przełomu XIX i XX wieku, [w:] Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza. Prace Interdyscyplinarne, t. 5: Dziedzictwo religijne w literackiej kulturze Europy XIX i XX wieku, pod red. L. Rożek, Częstochowa 2005, ISBN 83-7098-925-X, s. 305-316.

Русские символисты и антропософия. Мессианский вопрос, [w:]  Messianic Ideas in Jews and Slavic Cultures,  „Jews and Slaws, vol. 18, ed. W. Moskovitz, S. Nikolova, Jerusalem-Sofia 2006, ISBN 954-9787-11-7 (vol.18), Hebrew Univerity of Jerusalem, Center of Slavic Languages, The Bulgarian Academy of Sciences, Cyrrillo-Methodian Research Center,  s. 164-173.

Okultysta Piotr Uspienski  i jego opowieść «Кинемодрама (Не для кинематографа, [w:] Światło i ciemność. Motywy ezoteryczne w rosyjskiej kulturze początku XX wieku, t. 2, pod red. E. Biernat i M. Rzeczyckiej, ISBN 83-7326-388-8, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006, s. 113-135.

Wtajemniczone. Rosyjskie okultystki początku XX wieku, [w:] Kobieta jako inny. Mit i figury kobiecości w literaturze  i kulturze rosyjskiej XX-XXI wieku, pod red. M. Cymborskiej-Lebody, A. Gozdek, Lublin 2008, ISBN 978-83-227-2922-9, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, s. 81-96.

Młodopolska antropozofia (Kraków i okolice), [w:] Wokół wizji i fascynacji Srebrnego Wieku, pod. red. F. Apanowicza i M. Rzeczyckiej, ISBN 978-83-7326-557-8, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s. 106-121.

Русские оккультистки Серебряного века (Теософия и окрестности), [w:]  Światło i ciemność. Ezoteryzm w kulturze rosyjskiej na przełomie XIX i XX wieku, t.3, pod red. D. Oboleńskiej i M. Rzeczyckiej, ISBN 978-83-7326-683-4, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009, s.38-57.

Z dziejów ezoterycznej prozy Srebrnego Wieku. Teozoficzny debiut literacki Olgi Forsz, „Studia Wschodniosłowiańskie” 2009, t. 9, ISSN 1642-557X, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 57-68.

Ezoteryczna koncepcja ciała i ewolucji człowieka. Dieta wegetariańska jako droga wtajemniczenia w Rosji Srebrnego Wieku [w:] Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich – Ciało, t. 9, „Slavica Wratislaviensia” CLIII, red. A. Matusiak; Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 978-83-229-3199-8, ISSN 0239-6661, Wrocław 2011, s. 327-338.

Rosyjska Atlantyda, [w:] Światło i ciemność. Ezoteryzm w kulturze XX i XX wieku, t. 4, pod red. K. Ruteckiej, M. Rzeczyckiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ISBN 978-83-7865-023-2, Gdańsk 2012, s.112-131.

Krew i Rewolucja. Koncepcja powszechnej wymiany krwi Aleksandra Bogdanowa, [w:] Krew: Substancja-Symbole-Mitologia, pod red. K. Arciszewskiej, D. Oboleńskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ISBN 978-83-7865-015-7, Gdańsk 2012, s. 42-49.

Jasnowidzenie i literatura. Przypadek HPB i innych, [w:] Slavica Wratislaviensia CLVIII. Wielkie tematy w literaturach słowiańskich, t. 11. Zmysły, pod red. I. Malej, E. Tyszkowskiej-Kasprzak, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISSN: 0137-1150, Wrocław 2014.

Дорнахский Genius Loci, [w:] Вторые московские Анциферовские чтения, Сб. статей по материалам международной конференции, посвященной 140-летию В.Д. Бонч-Бруевича, ГЛМ, Три квадрата,  ISBN: 978-5-94607-190-1, Москва 2014, s. 416-428.

Minerał-roślina-zwierzę-człowiek. Spirala kosmicznej ewolucji w rosyjskim piśmiennictwie ezoterycznym końca XIX – początku XX wieku, [w:] Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze, t. 2: Od humanizmu do posthumanizmu, red. J. Tymieniecka-Suchanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, ISBN: 978-83-226-2272-8 Katowice 2014, s. 62-71.

Walka światła i ciemności według Gurdżijewa, [w:] Ciemność i światło, t.6, red. K. Arciszewska, K. Rutecka,  Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ISBN 978-83-7865-288-5, Gdańsk 2015, s.166-172.

Russian Esotericism in the Research Conducted by The Laboratory of Non-Dogmatic Spirituality, „The Polish Journal of the Arts and Culture” 2015, No. 13 (1/2015), s. 37-45.

Czy Władimir Sołowjow był gnostykiem? [w:] Pod słońcem gnozy, red. J. Prokopiuka i A. Chudzińskiej-Parkosadze, Wydawnictwo UAM, ISBN: 978-83-936654-9-5, Poznań 2015, s. 81-89.

Русский эзотеризм в исследованиях гданьской Лаборатории Недогматической Духовности, „Przegląd Rusycystyczny” 2015, nr 2(150); ISSN: 0137-298X, s. 97-107.

 

Przekłady z komentarzami:

Piotr Demianowicz Uspienski, Symbole Tarota (fragment), opracowanie, przekład i komentarz Moniki Rzeczyckiej, [w:]  Rosja w krysztale : rozważania, fakty i miraże, red. D. Oboleńskiej, U. Patockiej-Sigłowy, K. Arciszewskiej i K. Ruteckiej, ISBN: 978-83-7865-184-0, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2014, s. 270-298.

Boris Popławski, Appołon Biezobrazow (fragment powieści). Komentarz i przekład Moniki Rzeczyckiej, [w:] Światło i ciemność. Podróż inicjacyjna – podróż metafizyczna – podróż ezoteryczna, t. 5, pod red. D. Oboleńskiej i M. Rzeczyckiej, ISBN 978-83-7865-218-2, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2014, s. 203-223.

Gieorgij Gurdżijew, Bitwa Magów, scenariusz baletu w przekładzie Moniki Rzeczyckiej, [w:] Ciemność i światło, t.6, red. K. Arciszewska, K. Rutecka,  Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, ISBN 978-83-7865-288-5, Gdańsk 2015, s.173-196.